در جای این کره خاکی هر زوجی مطابق با دین و مسلکی به آن معتقد هستند و بر پایه قوانین کشوری که در آن ساکن هستند با هم ازدواج می‌کنند و بر اساس همانت قوانین دینی و حقوق مدنی کشور از یکدیگر جدا می‌شوند.
طلاق، پایان‌دادن به رابطه ازدواج است که در قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران به دو صورت شرعی و قانونی تعریف شده است. طلاق شرعی، بر اساس احکام فقه اسلامی و طلاق قانونی بر اساس قوانین مدنی ایران صورت می‌پذیرد.
طلاق شرعی، طلاقی است که بر اساس احکام فقه اسلامی واقع می‌شود. در این نوع طلاق، مرد می‌تواند بدون نیاز به اذن یا رضایت زن، او را طلاق دهد. این نوع طلاق به دو صورت طلاق خلع و طلاق مبارات انجام می‌پذیرد.
طلاق قانونی، طلاقی است که بر اساس قوانین مدنی ایران انجام می‌شود. این نوع طلاق بر دو نوع طلاق توافقی و طلاق یک طرف از طرف مرد یا زن است که با مراجعه هر یک از طرفین به دادگاه انجام می‌گیرد.
انواع طلاق شرعی
ما در ایران به دین اسلام و قوانین شریعت آن پایبند هستیم و به دو مذهب شیعه و سنی تقسیم می‌شویم. هر یک از مذاهب تشیع و تسنن قوانین فقهی و شریعتی خاص خود را دارند که در مورد ازوداج و طلاق با هم فرق دارند در ادامه انواع طلاق از نظر قوانین شریعت در هر یک از مذاهب را بررسی خواهیم کرد.
طلاق خلع چیست؟
طلاق خلع یکی از انواع طلاق است که در فقه و شریعت به آن اشاره شده است. در این نوع طلاق زن باید از حقوق خود بگذرد تا مرد او را طلاق دهد.
برای مثال، زن را مجسم کنید که پس از شروع زندگی مشترک و گذشت مدت زمانی از همسرش و زندگی مشترکشان ناراضی بوده و تمایلی به ادامه ازدواج ندارد. پس تصمیم به طلاق‌گرفتن می‌گیرد، اما همسر قصد طلاق وی را ندارد. در این شرایط زن باید با بخشیدن کل مهریه خود، همسر را برای طلاق راضی کند.
به‌طورکلی طلاق خلع، طلاقی است که با توافق زن و مرد و بذل مهریه توسط زن انجام می‌شود. به طور واضح‌تر باید گفت که در این نوع طلاق، زن حق طلاق را از مرد خریداری خواهد کرد.
صورت‌گرفتن طلاق خلع شرایط خود را دارد که عبارت‌اند از:
- توافق زن و مرد
- بخشیدن مهریه زن
- طلاق در حضور دو شاهد مرد یا چهار شاهد زن
طلاق مبارات چیست؟
مبارات نیز از انواع طلاق است که در شریعت اسلام تعریف شده است. در این نوع طلاق زن با پرداخت مالی از مرد طلاق می‌گیرد، اما مهریه خود را کامل دریافت می‌کند.
این نوع طلاق برای زن از لحاظ مالی سودآور بوده و مرد به لحاظ مالی، زیان‌هایی را متقبل خواهد شد. صورت‌گرفتن این نوع طلاق نیز مستلزم توافق طرفین و حضور شاهدین است.
تفاوت طلاق خلع و طلاق مبارات
طلاق خلع و طلاق مبارات از نظر ماهیت و نحوه انجام، شباهت‌های زیادی به هم دارند. هر دو نوع طلاق با توافق زن و مرد صورت می‌پذیرند و در هر دو نوع طلاق، زن حق طلاق را از مرد خریداری می‌کند.
تفاوت اصلی این دو نوع طلاق در این است که در طلاق خلع، زن مهریه خود را به مرد می‌بخشد، اما در طلاق مبارات، زن مالی به مرد می‌پردازد و مهریه خود را می‌گیرد.
در طلاق خلع، زن از نظر مالی ضرر می‌کند، اما در طلاق مبارات، زن از نظر مالی سود می‌کند. انتخاب نوع طلاق به شرایط و توافق بین زن و مرد بستگی دارد.
علاوه بر این، زن در برخی شرایط دیگر نیز می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. این شرایط عبارتند از:
- عدم پرداخت نفقه توسط مرد
- ایجاد عسر و حرج برای زن
- غیبت چهار ساله مرد
- عدم رعایت شرط ضمن عقد توسط مرد
طلاق در مذهب سنی
در مذهب سنی، طلاق یک حق انحصاری مردان است؛ بنابراین مرد می‌تواند بدون ارائه دلیل خاصی، همسر خود را طلاق دهد. تنها شرطی که مرد باید برای جدایی از زن رعایت کند، این است که طلاق را در حضور دو شاهد مرد یا چهار شاهد زن جاری کند. طلاق در مذهب سنی به دو نوع طلاق رجعی و بائن تقسیم می‌شود.
طلاق رجعی چیست؟
طلاق رجعی، طلاقی است که در آن مرد می‌تواند تا پایان عده زن، دوباره وی را به عقد خود بازگرداند. طلاق رجعی علاوه بر مذهب سنی در مذهب شیعه نیز وجود دارد و طبق ماده 1148 قانون مدنی ایران نیز به رسمیت شناخته شده است.
در طلاق رجعی، زن در حکم زوجه بوده و از حقوق و تکالیف زوجه برخوردار است. به لحاظ شرعی رجوع مرد در طلاق رجعی، موجب باطل شدن طلاق شده و بدون جاری کردن خطبه عقد زن دوباره به نکاح مرد در خواهد آمد.
طلاق بائن چیست؟
طلاق بائن، طلاقی است که در آن مرد نمی‌تواند تا پایان عده زن، زن را دوباره به عقد خود در آورد. این نوع طلاق علاوه بر مذهب سنی در فقه شیعه نیز تعریف شده و جایز است. ماده 1145 در قانون مدنی ایران این نوع طلاق را به رسمیت شناخته است.
طلاق بائن به دو نوع تقسیم می‌شود:
- طلاق بائن مطلق: در این نوع طلاق، مرد تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند تا پایان عده زن، او را به عقد خود بازگرداند.
- طلاق بائن خاص: در طلاق بائن خاص زن با بازگرداند مالی یا هر عوضی که در قبال طلاق مرد به او پرداخت کرده، می‌توان دوباره به نکاح مرد بازگردد.
تفاوت طلاق بائن با طلاق رجعی چیست؟
در طلاق بائن مرد تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند زن را دوباره به عقد خود درآورد اگر آن که مدت‌زمان عده او به پایان برسد، اما در طلاق رجعی، مرد می‌تواند در مدت‌زمان عده با رجوع به زن، وی رو دوباره به نکاح خود بگیرد.
تفاوت طلاق در مذهب سنی و شیعه
تفاوت اصلی طلاق در مذهب سنی و شیعه، این است که در مذهب سنی، طلاق یک حق انحصاری مردان است، اما در مذهب شیعه، زن نیز در برخی شرایط می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید.
عده زن چقدر است؟
طبق قوانین شرعت اسلام که هم در فقه شیعه و هم و در فقه سنی، یکی است. مدت‌زمان عده زنی که خون حیض سه دوره قاعدگی و مدت‌زمان عده زنی که خون حیض، سه ماه قمری است.
انواع طلاق قانونی
طلاق از نظر قانونی به دون طلاق توافقی و طلاق یک‌طرفه یا غیرتوافقی تقسیم می‌شود که هر یک شرایط و مشکلات خاص خود را دارند.
طلاق توافقی
در طلاق توافقی، زوجین با یکدیگر توافق خواهند کرد که زندگی مشترک خود را به پایان برسانند. این نوع طلاق ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین نوع جدایی است.
طلاق توافقی مراحل خاصی دارد که به شرح زیر است:
1- مشاوره حقوقی
قبل از طلاق زوجین باید با یک وکیل پایه یک دادگستری یا مشاور حقوقی مشورت کنند تا به طور کامل از حقوق خود درباره طلاق آگاه شوند. وکیل خانواده با ارائه مشاوره در مورد مسائل مالی، حضانت فرزندان و سایر مسائل مربوط به طلاق به زوجین کمک خواهد کرد تا به توافقی برسند که منفعت هر دو طرف، هم زوج و هم زوجه در آن باشد.
2- ثبت دادخواست
دادخواست طلاق توافقی باید مورد تأیید زوجین باشد و توسط هر دو طرف به طور مشترک امضا شود. این دادخواست اطلاعات شخصی و مفاد توافق‌نامه را شامل می‌شود که ازاین‌قرار هستند:
- نام و نام خانوادگی، شماره ملی، کد پستی، نشانی و تلفن زوج و زوجه
- تاریخ و محل عقد نکاح (عقدنامه)
- تعداد فرزندان مشترک و مشخصات هر یک از آن‌ها
- ذکر کامل توافقات زوجین در مورد مهریه، حضانت فرزندان، نفقه، اجرت‌المثل و تقسیم اموال
3- تعیین وقت دادرسی
پس از ثبت طلاق توافقی توسط وکیل زوجین، دادگاه خانواده زمان و تاریخ دادرسی را تعیین می‌کند. این دادرسی معمولاً ظرف مدت 15 روز برگزار خواهد شد. زمان و تاریخ دقیق این جلسه در ابلاغیه‌ای از سوی دادگاه خانواده به زوجین ابلاغ خواهد شد.
4- حضور در دادگاه
زوج و زوجه بادی در تاریخ تعیین شده برای دادرسی در دادگاه خانواده حاضر شوند. در جلسه دادگاه، توافق‌نامه طلاق توسط زوجین به دادگاه ارائه می‌شود تا مورد بررسی قرار گیرد.
5- صدور گواهی عدم امکان سازش
اگر دادگاه خانواده پس از تلاش برای سازش، به این نتیجه رسید که امکان ادامه زندگی مشترک بین زوجین وجود ندارد، گواهی عدم امکان سازش را صادر خواهد کرد.
6- صدور طلاق توافقی
پس از صدور گواهی عدم امکان سازش با مراجعه زوجین به دفترخانه، طلاق آن‌ها ثبت شده و زندگی مشترک آن‌ها به اتمام می‌رسد.
طلاق یک‌طرفه یا غیر توافقی
طلاق یک‌طرفه یا غیر توافقی به طلاقی گفته می‌شود که با درخواست یکی از زوجین و بدون توافق طرف دیگر صورت می‌پذیرد. در این نوع طلاق، زن یا مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طی مراحل قانونی، تقاضای طلاق کند.
توجه داشته باشید که برای طلاق‌گرفتن به‌صورت یک‌طرفه، درخواست طلاق باید مستند به دلایل موجه باشد؛ زیرا دادگاه تنها با بررسی دلایل موجه و اثبات حقانیت دلایل، حکم به طلاق خواهد داد. از جمله دلایل موجه از دیدگاه قانون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عسروحرج زن
- عدم پرداخت نفقه توسط مرد
- غیبت چهارساله مرد
- عدم رعایت شرط ضمن عقد توسط مرد
مراحل طلاق یک‌طرفه و غیر توافقی به این شرح است:
- زن یا مرد با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست طلاق یک‌طرفه و غیر توافقی خود را به دادگاه ارائه می‌دهد.
- دادگاه زمان و تاریخ جلسه رسیدگی به طلاق یک‌طرفه و غیر توافقی را مشخص کرده و به طرفین ابلاغ می‌نماید.
- در جلسه رسیدگی، زن یا مرد دلایل موجه برای جدایی را به دادگاه ارائه می‌دهد.
- دادگاه پس از بررسی دلایل و اثبات موجه بودن آن‌ها، حکم طلاق را صادر می‌کند.
تفاوت طلاق توافقی و یک‌طرفه
طلاق توافقی با رضایت هر دو طرف انجام می‌گیرد و در توافق‌نامه‌ای که امضا می‌شود بر سر مناقع هر دو طرف (زوج و زوجه) توافق خواهد شد، اما در طلاق یک‌طرفه زن یا مرد هر یک قصد جدایی دارد با مراجعه به دادگاه طلاق و بر اساس ادله موجه، تقاضای طلاق می‌کند. این نوع از طلاق تنها به درخواست یکی از طرفین بوده و دادگاه در مورد آن تصمیم می‌گیرد.
حقوق زن و مرد در طلاق چگونه است؟
حقوق زن و مرد در طلاق، تکالیف و حقوقی را شامل می‌شود که زن و مرد پس از طلاق، نسبت به یکدیگر و فرزندانشان بر عهده خواهند داشت. این حقوق و تکالیف در قانون مدنی ایرانی و احکام شریعت اسلام، به طور کامل بیان شده است.
البته لازم به ذکر است که قوانین مدنی کشور منطبق بر قوانین شریعت و آنچه در قرآن بیان شده، است.
حقوق زن و مرد بعد از طلاق عبارت‌اند از:
- نفقه: طبق قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران و آنچه که شریعت برای زن جایز دانسته، زن در دوران عده طلاق، مستحق دریافت نفقه از شوهر خود است و شامل خوراک، پوشاک، مسکن، و هزینه‌های درمانی او می‌شود.
- مهریه: در شرع و قانون مدنی ایران، زن با مشخص‌کردن مالی معین ( که به آن مهریه گفته می‌شود) به عقد مرد درمی‌آید که در صورت طلاق، زن مستحق دریافت آن بوده و شوهر به‌عنوان مکلف باید آن را بپردازد. مهریه می‌تواند به‌صورت نقدی، سکه، طلا، یا ملک باشد.
- حضانت فرزندان: حضانت فرزندان تا هفت‌سالگی به مادر داده می‌شود. پس از هفت‌سالگی، حضانت فرزندان با توافق والدین یا به تشخیص دادگاه به پدر یا مادر واگذار می‌شود.
- اجرت‌المثل: زن در صورتی که در طول زندگی مشترک، کارهایی را به‌صورت رایگان برای شوهر انجام داده باشد، می‌تواند از او اجرت‌المثل دریافت کند. مقدار اجرت‌المثل به‌صورت توافقی یا با حکم دادگاه تعیین خواهد شد. از جمله کارهایی که مشتمل ضرب‌المثل خواهند شد می‌توان به شیردادن به بچه‌ها، نظافت منزل، بزرگ کردن بچه و… اشاره کرد.
- حق طلاق: طبق قوانین شرعی و به‌خصوص در مذهب اهل تسنن، حق طلاق به مرد داده شده است، اما در برخی موارد زن نیز می‌تواند تقاضای طلاق کند.
سخن‌پایانی
طلاق انواع مختلفی دارد که در دو گروه شرعی و قانونی دسته‌بندی می‌شوند. طلاق شرعی بر اساس احکام فقه اسلامی و طلاق قانونی بر اساس قوانین مدنی ایران صورت می‌پذیرند و هر دو نوع آن‌ها در کتاب قانون جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده‌اند.
ما در این مقاله انواع طلاق از نظر شرعی و قانونی را برای شما تشریح کردیم و تفاوت‌های آن‌ها را برشمردیم، اما حتماً متوجه هستید که طلاق چه پروسه پیچیده‌ای دارد. باتوجه‌به این پیچیدگی و تبعات جبران‌ناپذیری که در صورت عدم آگاهی و آشنایی با قوانین ممکن است منافع شما را به خطر بیندازد، بهترین راهکار مراجعه به فردی متخصص مثل وکیل خانواده یا وکیل طلاق است.
