قراردادهای تعلیق و تعویق چیست؟ آیا مزایای آن بیشتر است یا معایب؟

در حوزه حقوق و قانون، مفهوم قرارداد تعلیق و تعویق، اهمیت ویژه‌ای برای طرفین قرارداد دارد.

این نوع از قراردادها به‌عنوان ابزارهای حقوقی به‌منظور ایجاد امکاناتی برای طرفین قرارداد در شرایط و موقت‌های خاص، تعیین شده‌اند. مفهوم تعویق و تعلیق، امکان انجام‌دادن وظایف و اقدامات مربوط به قرارداد در زمان‌های تعیین شده را مهیا خواهد کرد.

این امر به طرفین قرارداد اجازه می‌دهد که در مواجهه با شرایط‌ غیرمنتظره و غیرقابل‌پیش‌بینی، تعهداتی که در قرارداد بر ذمه آن‌ها قرار گرفته را اصلاح کنند.

در این مقاله، ما قصد داریم به بررسی مزایا و معایب این نوع از قراردادها بپردازیم تا به درک بهتری از کاربرد و اثرات آن‌ها در عرصه حقوقی و قانونی برسیم.

قرارداد تعلیق و تعویق چیست؟

قرارداد تعلیق و تعویق، قراردادی است که در آن، اجرای تعهدات طرفین قرارداد به دلیلی متوقف می‌شود. در مواردی که اجرای قرارداد به دلیل بروز اتفاقات غیرقابل‌پیش‌بینی یا خارج از اراده طرفین، میسر نباشد، قرارداد تعلیق کاربرد خواهد داشت.

برای مثال، فرض کنید که شما قرار است یک‎‌خانه را از شخصی خریداری کنید، اما به دلیل وقوع سیل، امکان انتقال سند خانه به نام شما وجود ندارد. در چنین شرایطی می‌توانید با طرف مقابل قرارداد تعلیق ببندید. به‌این‌ترتیب اجرای قرارداد تا زمان رفع علت تعلیق، متوقف خواهد شد.

در قرارداد تعویق، باید مشخص شود که علت تعلیق قرارداد چیست و تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. همچنین باید مشخص شود که در طول مدت تعلیق، چه تعهداتی بر عهده طرفین قرارداد خواهد بود.

به‌ عبارتی می‌توان گفت که قراردادهای مشروط به طرفین قرارداد این امکان را می‌دهند که در شرایط خاص و غیرمنتظره، تعهدات یا وظایف خود را به تعویق بیندازند. این بدان معنا است که زمان انعقاد و انجام تعهدات قرارداد به تعویق می‌افتد تا زمانی که شرایط مناسب‌تری برای انجام آن فراهم آید.

در ماده 275 قانون مدنی ایران به قراردادهای تعلیق و تعویق اشاره شده است. در این ماده ذکر شده اگر در ضمن معامله، شرط شده باشد که با وقوع شرایط و در موقعیت‌های خاص، تعهدی که در قرارداد داده شده از طرفین ساقط شود یا به تأخیر افتد، آن امر را شرط تعلیق یا تأخیر می‌گویند.

طبق آنچه در قانون مدنی ایران بیان شده در صورت منتفی شدن شرط تعلیق، تعهدات اولیه در قراردادهای شرطی به حال قوت خود باقی می‌مانند.

مزایای استفاده از قرارداد تعلیق و تعویق چیست؟

قراردادهای تعلیق و تعویق، قراردادهایی هستند که در آن، اجرای تعهدات طرفین قرارداد، به دلیلی متوقف یا به تعویق خواهد افتاد. انعقاد چنین قراردادهای معلق مزایای خاصی برای هر دو طرف دارد که عبارت‌اند از:

• حفظ حقوق طرفین قرارداد: قراردادهای شرطی، حقوق طرفین قرارداد را حفظ می‌کنند و بنا بر شرایط قرارداد، طرفین پس از رفع علت تعلیق یا تعویق، موظف به اجرای تعهدات موجود در قرارداد خواهند بود.

برای مثال فرض کنید که شما خانه‌ای را خریداری کرده‌اید، اما به دلیل وقوع آتش‌سوزی، امکان انتقال سند و به‌نام‌زدن و تحویل‌خانه را ندارید در چنین شرایطی اگر قرارداد منعقد شده بین شما و فروشنده از نوع تعویقی باشد می‌توانید پرداخت مبلغ قرارداد را تا زمان تحویل‌خانه، عقب بیندازید.

• جلوگیری از خسارت: این نوع قراردادها از بروز خسارت‌های احتمالی به طرفین قرارداد جلوگیری خواهند کرد؛ بنابراین در صورت تعلیق یا تعویق قرارداد، هیچ یک از طرفین قرارداد، ملزم به جبران خسارت یکدیگر نخواهند بود.

فرض کنید که شما قرار است یک پروژه ساختمانی را برای یک کارفرما انجام دهید، اما به دلیل وقوع یک زلزله، امکان ادامه اجرای پروژه وجود ندارد. در این صورت اگر قرارداد تعلیق داشته باشید، کارفرما نمی‌تواند به دلیل عدم تکمیل پروژه، خسارت را از شما مطالبه کند.

• کاهش ریسک معاملات: انعقاد چنین قراردادهایی، ریسک معاملات را کاهش داده و به حفظ مال و سرمایه طرفین قرارداد کمک خواهد کرد.

برای مثال فرض کنید که برای خرید یک کالا و واردات آن به کشور با یک فروشنده خارجی قرارداد بسته‌اید، اما به دلیل اعمال تحریم‌ها، امکان واردات آن کالا به کشور را ندارید. در چنین شرایطی اگر قرارداد منعقد شده بین شما و فروشنده از نوع تعلیقی باشد، می‌توانید پرداخت هزینه کالای خریداری شده را تا زمانی که آن را تحویل نگرفته‌اید به تعویق بیندازید.

• افزایش رضایت طرفین قرارداد: با امضای قراردادهای مشروط می‌توان از بروز اختلافات و چالش‌های احتمالی که ممکن است در آینده با آن‌ها روبه‌رو شد، جلوگیری کرد؛ بنابراین این اطمینان به طرفین داده می‌شود که حقوق آن‌ها حفظ خواهد شد و دچار زیان نخواهند شد.

استفاده از  قرارداد تعلیق و تعویق چه معایب و ریسک‌هایی دارد؟

معایب و ریسک‌های استفاده از قرارداد تعلیق و تعویق، نسبت به مزایای آن، کم‌تر است بااین‌حال لازم است که طرفین قرارداد، قبل از امضای قرارداد از معایب و ریسک‌های آن نیز آگاه باشند.

معایب و ریسک‌هایی که ممکن است در قراردادهای مشروط با آن‌ها مواجه شد عبارت‌اند از:

• طولانی‌شدن مدت قرارداد

یکی از معایب استفاده از قرارداد تعلیق و تعویق، طولانی‌شدن مدت قرارداد است. درصورتی‌که علت تعویق، مدت‌زمان زیادی طول بکشد، این احتمال وجود دارد که اجرای قرارداد به ‌طور کامل ممکن نباشد.

• عدم‌اطمینان طرفین قرارداد

یکی دیگر از معایب استفاده از قرارداد تعلیق و تعویق، عدم‌اطمینان طرفین قرارداد است. در شرایطی که علت تعلیق یا مدت آن مشخص نباشد، ممکن است طرفین نسبت به آینده قرارداد، احساس اطمینان نداشته باشند.

• افزایش هزینه‌ها

در برخی موارد استفاده از قراردادهای معلق، ممکن است باعث افزایش هزینه‌ها شود. برای مثال اگر قرار است که شما یک پروژه ساختمانی را برای کارفرما انجام دهید، اما به دلیل وقوع سیل، اجرای پروژه به حالت تعلیق در‌آید ممکن است شما مجبور به پرداخت هزینه‌های مربوط به نگهداری تجهیزات و نیروی انسانی شوید.

• افزایش ریسک‌های قرارداد

گاهی قراردادهای مشروط باعث افزایش هزینه‌ها می‌شوند. برای مثال اگر شما کالای باکیفیتی را با قیمتی مناسب از یک فروشنده خارجی خریداری کرده باشید، اما به علت تحریم‌ها امکان دریافت و واردات آن را نداشته باشید، ممکن است مجبور شوید بعد از پایان زمان تعویق، هزینه بیشتری برای خرید همان کالا پرداخت کنید یا کالایی با کیفیت پایین‌تر را با همان قیمت اولیه خریداری نمایید.

نکات کلیدی در انعقاد قراردادها تعلیق و تعویق چیست؟

نکات کلیدی در انعقاد قراردادهای تعلیق و تعویق به این شرح هستند:

• تعیین دقیق علت تعلیق یا تعویق

یکی از مهم‌ترین نکات در انعقاد چنین قراردادهایی، تعیین دقیق علت تعلیق یا تعویق است. علت می‌تواند یک واقعه غیرقابل‌پیش‌بینی یا خارج از اراده طرفین قرارداد باشد. برای مثال، وقوع سیل، زلزله؛ وقوع جنگ، اعمال تحریم یا بروز یک بیماری همه‌گیر از جمله شرایط و موقعیت‌های خاصی هستند که ممکن است باعث به‌تعویق‌افتادن قرارداد شوند.

تعیین دقیق علت تعلیق یا تعویق، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا در صورت بروز هرگونه اختلاف بین طرفین قرارداد، دادگاه بر اساس آن، رأی خواهد داد.

• تعیین دقیق مدت تعلیق یا تعویق

تعیین دقیق مدت تعلیق یا تعویق نیز از دیگر نکات کلیدی مهمی است که در انعقاد قراردادهای مشروط باید ذکر شود. مدت تعلیق یا تعویق، می‌تواند یک مدت‌زمان مشخص یا مدتی نامحدود باشد.

توجه داشته باشید که در صورت طولانی‌شدن مدت تعویق، این احتمال وجود دارد که اجرای کامل تعهدات مندرج در قرارداد، ممکن نباشد.

• پیش‌بینی شرایط تغییر شرایط

پیش‌بینی شرایط تغییر شرایط نیز از نکات کلیدی دیگری است که باید در انعقاد چنین قراردادهایی به آن توجه کرد.  برای مثال می‌توان در قرارداد تعلیق یا تعویق، پیش‌بینی کرد که در صورت طولانی‌شدن مدت تعلیق، طرفین قرارداد می‌توانند قرارداد را فسخ نمایند.

لطفاً در قراردادهای مشروط به این نکات توجه کنید:

• قرارداد باید به‌صورت کتبی تنظیم شود.
• قرارداد باید توسط هر دو طرف امضا شود.
• حتماً قرارداد باید توسط یک وکیل یا مشاور حقوقی به‌دقت بررسی شود.

آینده قراردادها تعلیق و تعویق در نظام حقوقی چگونه است؟

آینده قرارداد تعلیق و تعویق در نظام حقوقی، روشن است؛ زیرا این نوع قراردادها، می‌توانند نقش مهمی در حفظ حقوق طرفین قرارداد در شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی داشته باشند.

باتوجه‌به افزایش ریسک‌هایی که ممکن است در اجرای قراردادهای تجاری با آن‌ها مواجه شد در آینده‌ای نه‌چندان دور استفاده از قراردادهای تعلیق و تعویق به میزان قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت.

زیرا این قراردادها می‌توانند از بروز خسارت‌های احتمالی که طرفین قرارداد را تهدید می‌کنند، جلوگیری کنند. برای مثال در قراردادهای صادرات و واردات کالا با اعمال هر نوع تحریم‌ یا بروز جنگ، اجرای قرارداد با مشکل مواجه خواهد شد. در این صورت، استفاده از قراردادهای مشروط، مانع از بروز خسارت‌های مالی به طرفین خواهد شد.

با افزایش حجم قراردادهای بین‌المللی، استفاده از قراردادهای تعلیق و تعویق نیز روزبه‌روز در حال افزایش است؛ زیرا این قراردادها تضمین‌کننده عدم بروز اختلاف بین طرفین قرارداد در صورت زیرا بروز حوادث غیرقابل‌پیش‌بینی هستند.

توجه داشته باشید که با افزایش استفاده از قراردادهای تعلیق و تعویق، قوانین و مقررات مربوط به این قراردادها نیز توسعه خواهند یافت. این به معنای آن است که ممکن است قوانین جدیدی در زمینه قراردادهای معلق، تصویب شوند یا تفسیر قوانین مربوط به آن، روشن‌تر شوند.

البته برخی از عوامل می‌توانند بر آینده این قراردادها تأثیر داشته باشند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش ریسک‌های قراردادی
• توسعه نظام حقوقی
• تغییر رویکرد طرفین قرارداد

سخن پایانی

قرارداد تعلیق و تعویق به قراردادهایی گفته می‌شود که اجرای تعهدات مندرج در قرارداد که بر عهده هر یک از طرفین آن است در شرایط و موقعیت‌های خاص و به دلایلی به تعویق خواهند افتاد و مزایا و معایب خود را دارد که بسته به شرایط و موقعیت‌های مختلف، متفاوت است. انتخاب نوع قرارداد مناسب باید با‌توجه‌به نیازها، محدودیت‌ها و اهداف خاص هر قرارداد و شرایط طرفین باشد.

بهترین راهکار انتخاب نوع قرارداد مناسب برای هر موقعیت، بررسی دقیق و شناخت دقیق اهداف و نیازهای پروژه و توافقات بین طرفین است. همچنین درنظرگرفتن مزایا و معایب قرارداد و ارزیابی دقیق تأثیرات آن‌ها، می‌تواند در موفقیت شما تأثیرگذار باشد.

قراردادها مشروط پیچیدگی خاص خود را دارند به همین دلیل انعقاد آن‌ها، نیازمند داشتن آگاهی کامل از قوانین و مقررات است به همین دلیل توصیه می‌کنیم قبل از هر اقدامی و امضای قرارداد، حتماً با یک وکیل پایه یک دادگستری یا مشاوره خبره و مجرب در این زمینه مشورت کنید.